Аляксандр Капусцін - Бомба

Ліпеньская раніца таго дня была светлай і ціхай. Сонца залівала сваімі лагоднымі праменнямі нашу Старую Рудню, вялікую вёску з дагледжанымі акуратнымі хатамі, поле і лес, якія раскінуліся за ёю шырокімі абшарамі. I зусім не верылася, што дзесьці грымяць страшэнныя выбухі, што каторы тыдзень ужо лютуе вайна. Не хацелася верыць, але куды дзенешся: раптам над наваколлем павіс густы, нудны гул. Ён як зваліўся цяжарам, ціснуў, душыў усё жывое. Самалёт вырваўся з-за лесу. Над вёскай, павярнуўшыся да зямлі бокам, на якім былі намаляваны чорныя крыжы, ён даў круг, узяў кірунак на чыгунку — па ёй у бок Жлобіна ішоў цягнік.

Я стаяў на сваім двары і бачыў, як з самалёта пасыпаліся бомбы. Можа ніколі ў жыцці не даводзілася мне адчуць такога жаху, як тады: мне падалося, што бомбы ляцяць якраз на нашу хату, што гэта сыплецца мая смерць. Не памятаючы сябе, я кінуўся за плот, стаў шыцца ў лоўж з калючага галля сухой грушы, якую мы з сястрой спілавалі надоечы, шыўся, быццам мог там уратавацца. Не чуў, як падрапаў рукі, твар, шыю.

— Вылазь ужо са свайго бамбасховішча. Адбой.— Гэта сказаў мой дружбак Сяргей Аскерка.

Нашы агароды былі побач. Ён таксама, мусіць, недзе тут хаваўся і ўбачыў мяне.

У наваколлі зноў стала ціха.

— Вытрыся, акрывавіўся ўвесь аб гэтыя калючкі. Ці можа асколкі патрапілі? — Ён сумна, ніякавата ўсміхнуўся, губы яго ледзь-ледзь дрыжалі.

Бомбы не пацэлілі ў цягнік, разарваліся на пшанічным полі, што раскінулася паабапал чыгункі. Калі мы з Сяргеем прыбеглі туды, асколкі былі яшчэ гарачыя.

— Глядзі, адна не ўзарвалася.— Сяргеевы цёмныя вочы пабольшалі, ён паказаў пальцам: — Вунь чарнее, бачыш?

3 зямлі над склычанай палеглай пшаніцай тырчэла крылле стабілізатара. Мы асцярожна падышлі да бомбы — якая ж яна? Стаялі, пазіралі. Я і сам не ведаю, адкуль у мяне з’явілася думка: от каб ведаць, як разабраць. Захацелася як-небудзь выцягнуць бомбу. Але перажыты страх яшчэ жыў у душы, ён быў мацнейшы за цікаўнасць: дакраніся, дык рване — касцей не збяруць...

Поле агарнула ранішнім цяплом, у небе зазвінеў жаўрук. Сяргей, бы нешта ўспомніўшы, задраў у неба галаву, доўга ўглядаўся на жаўрука.

— Мо яна незараджаная?

— Выдумай... Што яна табе — стрэльба дзядзькі Сідара, з якою ён калгасны сад вартаваў?

— Ды ты паслухай... Нямецкія рабочыя, што з антыфашыстаў, замест толу ў бомбы сыплюць пілавінне. Зразумеў? I яшчэ запіскі розныя туды кладуць. Паранены адзін гаварыў. Хочаш — пайшлі ў шпіталь, ён раскажа.

Палявы шпіталь размяшчаўся ў палатках у калгасным садзе. Мы часта насілі параненым малако, смятану, яйкі, мёд — што ў каго было. У той дзень пайшлі туды адразу з поля. Немалады даўгалыгі баец з перабітым перадплеччам сустрэў Сяргея як добрага знаёмага. Падаў левую здаровую руку, адразу загаварыў:

— Што, напалохаў вас той шэршань? I адкуль ён, нячыстая сіла, узяўся? — На твары яго, хмурным і шчаціністым, рэзка вылучаўся глыбокі свежы шрам. Нам карцела хутчэй пачаць пра сваё, ды ён, як на здзек, не змаўкаў:

— На фронце так нярэдка бывае: здаецца, пацішэла, а ён во ўжо, над галавой. Асабліва «рама» даецца ў знакі. Тая як не па вяршалінах дрэў сунецца. От мы яе і падстрэлілі нядаўна. 3 процітанкавага ружжа.

Баец палез у кішэню сіняй мультанавай курткі за папяросай. Сяргей, скарыстаўшы гэта, спытаўся таропка:

— Праўда ж, антыфашысты нямецкія ў бомбы пілавінне сыплюць? Ён вось, Алесь, не верыць.

Памарудзіўшы, баец паклаў за вуха папяросу, памацаў закарэлы бінт.

— Кажуць — бывае. Хлусіць не буду, сам не бачыў, а хлопцы казалі.— Раптам ён устрывожана спытаўся: — А вам навошта ведаць?

Мы змоўклі: баец паглядзеў на нас неяк нядобра.

Вярталіся назад задуменныя, прыціхлыя. Калі сталі развітвацца, Сяргей нечакана затрымаў мяне:

— От бы дастаць тую запіску ды прачытаць, га? Што там у ёй?..

Я аж дзіву даўся: як ён зразумеў мае думкі?

— А як бомбу разабраць?

— Як, як...— Ён сярдзіта махнуў рукою.

Праз два дні падвечар я пайшоў да Сяргея. Дзіўна, але мы ўжо ў сваіх думках быццам згаварыліся. Толькі доўга не маглі даўмецца, як

--">