Федор Достоевский - Krimo kaj Puno

socio. — Lebezjatnikov vulgarigas unu ei ia ideoj dc N. ĉcrnyŝevslcij: "Ni ha- vos du ĉambrojn - por mi kaj por vi, kaj la trian, en kiu ni trinkos teon, manĝos, akceptos gastojn... Mi ne rajtos eniri en vian ĉambron por ne tedi vin... Ankaŭ vi en la mian... (Kion ni faru? 2, XVIII).

...agado... multe pli alta, ekzemple, ol la agado de iu Rafaelo aŭ Puŝkin, Ĉar ĝi estas pli utila. — Lebezjatnikov karikature prezentas la polemikajn artikolojn de V. Zajcev (1842—1882) kaj D.Pisarev en Russkoje slovo (La rusa vorto), kiuj kontraŭbatalis la ideojn pri la "puraj" scienco kaj arto kaj postulis de la arto senpe- ran praktikan utilon por la socio.

Ĉio, kio estas utila al la homaro, estas nobla! Mi komprenas nur unu vorton: utila! — Tiuspiritaj ideoj pri la utilo ofte renkontiĝis en la verkoj de D.Pi- sarev kaj N. ĉernyŝevskij. La ideoj estis ofte misprezentataj fare de tro fervoraj adeptoj.

"Mia amiko, ĝis nun mi nur amis vin, kaj nun mi ankaŭ estimas vin, ĉar vi kapablis protesti!" — Parodia reago al la ideoj pri la amo kaj ĵaluzo pre- zentitaj en Kion ni faru? de N. ĉernyŝevskij (3, XXV).

...en la Gastan korton... — La plej granda vendejo en Peterburgo.

...Lenja... — Tute unika kares-formo de Lidia, kiu estas nenie renkontata aliioke. Kelkaj kritikistoj kredas, ke F. Dostojevskij erare uzas du malsamajn nomojn.

...gelt... (G Geld) — mono.

...kovarda prusa kokinkruro en krinolino! — Maria Ivanova (1848—1929), nevino de F. Dostojevskij, rakontis en siaj rememoroj, ke li atribuis tiun nekutiman epiteton al germana guvernistino, unu el najbaraj loĝantoj de la vilao de A. Ivanov (1813—1868) en Ljublino, kie somere de 1866 F. Dostojevskij laboris pri la kvina parto de Krimo kaj puno.

...por doni aJ ili "La ĝeneralan konkludon de la pozitiva metodo" kaj por precipe rekomendi la artikolon de Piderit (kaj cetere, ankaŭ de Wagner). — La rusa traduko de La ĝenerala konkludo de la pozitiva metodo aperis en Peterburgo en 1866. En tiu libro estis studo de M. Piderit Cerbo kaj spirito. Skizo de la fizio- logia psikologio por ĉiuj pensantaj legantoj (p. 234—293) kaj Leĝkonformeco en laŭŝajne arbitraj homaj agoj el la statistika vidpunkto (p. 297—383) de A. Wagner.

...malaltaj plafonoj kaj maivastaj ĉambroj la animon kaj cerbon premast — Komparu tiun frazon kun la frazo el la unua alineo de ia romano Humiligitaj kaj ofenditaj: ^Men ia malvasta loĝejo eĉ pensi estas tro malvaste".

Oni diras, ke pro ftizo iuj tuberkuloj en la cerbo aperas... — Stepan Ja- novskij (1817—1897) rakontis, ke F. Dostojevskij en la juneco interesiĝis pri la c^rbaj kaj nervaj malsanoj kaj legis la fakan literaturon, cetere, la verkojn de la austra ku- racisto F.J.Gall (1758—1828). F.J.Gall opiniis, ke la devioj en la cerbaj anfraktoj devas respeguliĝi sur la kranio en la formo de la tuberkuloj, laŭ kiuj oni novas juĝi pri la mensaj kapabloj de la homo. Poste F. Dostojevskij konatiĝis kun pli jnodfrnaj studoj de la franca fiziologo C Bernard (1813—1878).

...ja ni prezentas ne "Petru$ka"-n sur stratoj. — La plej populara strata pup-prezento havis la ĉefan protagoniston Petruŝka, komparebla kun la pulĉinelo.

...Ja ne la "Husaron" ni efektive kantu! — Konata kanto laŭ la poemo de Konstantin Batjuŝkov (1787—1855) Disiĝo.

..."Cinq sous"... — Kanto de mizeruloj en la franca teatrajo La dia graco aŭ Nova Fanŝono.

..."Malborough s'en va-t-en guerre"... — Populara franca kanzono, kiu estis uzata ankaŭ kiel lul-kanto. Napoleono ŝatis kanti ĝin antaŭ siaj militiroj.

Maltrankvila deliro pli kaj pli kaptis ŝin. — "La scenon de morto de fti- zulino Fjodor Miĥajloviĉ povis observi ĉe la morto-lito de la unua edzino Maria Dmitrijevna" (Noto de Anna Dostojevskaja).

...glissĉ-glissĉ, pas de basque! — Danc-figuroj.

...Du hast Diamanten und Perlen... — Verso el la romanco de F. Schubert (1797-1828) laŭ la vortoj de H.Heine (1797—1856).

...En sunvarmeg\ en valo Dagestana... — Romanco laŭ la poemo de Mifiail Lermontov Sonĝo (Traduko de R. Frenkelj //Verdaj faireroj. Bruĝo, 1908, P. 29; Faksimila represo: Jekaterinburg, 1992). Ekzistas kelkaj muzikaj versioj.

Parto Sesa

...mi veturis antaŭnelonge al B-n. — Temas, evidente, pri doktoro Sergeo Botkin (1832—1889), kiun vizitis ankaŭ F. Dostojevskij.

Fumo, nebulo, en la nebulo kordo tintas. — Ne tute korekta citaĵo el la lasta alineo de Noticoj de frenezulo de N. Gogol: "Griza nebulo sterniĝas sub la pie- doj, kordo tintas en la nebulo..."

...morgen frtih. — Morgaŭ matene (germ.). Porfirij uzas la esprimon meta- fore.

...li estas skismulo, kaj ne nur skjsmulo, sed eĉ sektano. — La skismo en la rus-ortodoksa eklezio okazis en XVII jc sekve de la reformoj de la patriarko Ni- kon. Poste inter la malnov-ritanoj aperis pluraj sektoj.

En lia familio pli frue estis fuĝuloj... — Fuĝuloj (R 6etyHbi) estas unu el la malnov-ritanaj rus-ortodoksaj sektoj, aperinta en la fino de XVIII jc. La fuĝuloj loĝis en arbaroj agnoskante neniun eklezian aŭ ŝtatan aŭtoritaton. La doktrinon de la fuĝuloj pri la propravola akcepto de I' sufero F. Dostojevskij -konsideris denaska kaj radika trajto de la rusa popolo.

...humilega arestito pasigis unu jaron en prizono, nokte li ĉiam la Biblion legis... — Tiu arestito estas priskribita de F. Dostojevskij en la Noticoj el la Mor- todomo.

1. ...kiam citiĝas la frazo, ke la sango "freŝigas"... — En la gazeto Golos (Voĉo) aperis mencio, ke "Napoleono bezonis ne konkeron, sed la militon mem, kiel rimedon de vigliĝo, de ebriiĝo... La sangocirkulado de Napoleono estis nebona kaj malrapida... Nur dum la milito li fartis bone, lia koro pulsis ritme, kun normala ra- pideco..." (Golos. 1865. No 95).

Moda sektano forkurus. — Aludo al A. Keljsijev, kiu en 1862 deklaris sin elmigrinto kaj komencis eldoni en Londono materialojn pri la rus-ortodoksa skismo.

...kiel subleŭtenanto Dyrka... — Subleŭtenanto Dyrka efektive estas mencia- ta en la komedio de N.Gogol Edziĝo (1, XVI), tamen ridema estis ne li, sed alia protagonjsto — subleŭtenanto Petuhov (2, VIII).

...por monteri min... — F. Dostojevskij "inventis" la vortojn Monmupoeamb, noĈMOHmupoeambCA surbaze de la plursignifa franca vorto monter, por emocii, maltrankviligi k. s.

...ŝi forirus en la dezertojn de Egiptujo... — Maria la Egipta, kiu pasigis 47 jarojn en la Jordana dezerto estis tre interesa figuro por F. Dostojevskij, kiu men- cias pri ŝia preteco "rapide akcepti ies suferon" en la romano Adoleskulo (III, 3).

...nigr-okula Paraŝa... — Komparu kun la komenco de la poemo de Gavrila Derĵavin (1743—1816) Paraŝa: "Blond-hara Paraŝa..."

Oŭ va-t-elle la vertu se nicher? — Tiujn vortojn Voltero (1694—1778) atri- buas al Moliero (1622—1673) en la libro La vivo de Moliero, kiel eksklamacian rea- gon al la rimarko de mizerulo, pensinta, ke Moliero erare donis al li oran moneron.

...tie estis konstruita vauxhall. — Laŭ tiutempa uzo — publika amuzejo, nomita laŭ Vauxhall, unu el apudlondonaj promen-parkoj.

...la Vladimira vojo... — Vojo tra urbo Vladimir, laŭ kiu estis eskortataj arestitoj en Siberion.

...trairis la ponton T. — Ponto Tuĉkov tra la Malgranda Nevo, kunigas la insulon Vasiljevskij kun la Peterburga

--">