Ernest Drezen - Zamenhof

*  Tial anstataŭ nebula esperantismo li decidis fondi pli klare difinitan filozofie-socian movadon “Homaranismon”.

*  “Homaranismo (Hilelismo)”, Peterburgo, 1906, p. 5.

Samloke (p. 6) Zamenhof klarigas la ĉefan celon kaj konvinkon de homaranoj: “La homaranoj estas konvinkitaj ke ĉiu nacia aŭ religia ŝovinismo kaj ĉiu celado de unu gento regi super aliaj gentoj, kiel bazita sur malvero kaj rajto de pugno, pli aŭ malpli frue devas malaperi”.

Ankaŭ en tiuj vortoj mankas kompreno por la fakto, aŭ estas intence prisilentita la fakto, ke por la malapero de ŝovinismo necesas premiso — malapero de nuntempa socio, ĉe kiu klasoj superaj premas kaj ekspluatas la klasojn malsuperajn.

La fundamenta esenco de la homaranismo estas esprimita en la I kaj II punktoj de la “Deklaracio pri Homaranismo” de la j. 1913.

“Mi rigardas la tutan homaron kiel unu familion, la dividitecon de la homaro en diversajn reciproke malamikajn gentojn kaj sentreligiajn komunumojn mi rigardas kiel unu el la plej grandaj malfeliĉoj”, kaj:

“Ĉian ofendadon aŭ premadon de homo pro tio, ke li apartenas al alia gento, alia lingvo, aŭ alia religio, aŭ alia socia klaso , ol mi, mi rigardas kiel barbareco”.

Tre karakterize por Zamenhof estas, ke en la unua redakta formo de la “Deklaracio” *  mankis la vortoj “aŭ alia socia klaso”.

*  “Dogmoj de Hilelismo” Peterburgo, 1906 p. 13-14.

En la intertempo de la jaroj 1906-13 la penso de Zamenhof lernis konsideri gravecon de la socia problemo pri klasdiferenco.

Sed, lerninte tion, Zamenhof ne volis kaj ne povis reesplori ĝustecon de siaj ideoj. Li metis la klasdiferencon apud diferencoj gentaj, lingvaj kaj religiaj, kaj pensis ke ĉiuj malbonaĵoj, rezultantaj el tiuj diferencoj, estos solvataj per akcepto de lingvo komuna kaj de mondkoncepto homaranista.

Tiujn-ĉi ideojn Zamenhofajn, kiuj kapablus nur fuŝi realan komprenon de la ekzistantaj soci-fortoj, necesas repuŝi plej energie.

Kaj tamen kelkaj flankaj praktikaj konkludoj de Zamenhof, rezultantaj el lia Dogmaro meritas aprobon kaj akcepton.

En la kvara punkto de la “Deklaracio pri Homaranismo” (1913 j.) li skribis: “Ĉiu regno kaj ĉiu provinco devas porti nomon neŭtrale geografian, sed ne la nomon de ia gento”.

Ĝuste en Sovet-Unio, efektiviginta plej vastan liberecon por ĉiuj nacioj kaj popoloj, tiu principo estas praktike enkondukita per la nomoj “URSS, Nord-Okcidenta lando, Urala lando” k. t. p.

Same la propono de Zamenhof en kvina punkto de la Deklaracio pri edukado de infanoj en senŝovinisma spirito — estas efektivigita ĝuste en Sovet-Unio per specialaj kursoj de tiel nomata “Internacia edukado”. Ankaŭ en kelkaj aliaj landoj specialaj, starigitaj en lernejoj, kursoj pri “Ligo de Nacioj” pretendas efektivigi tiun ideon de Zamenhof.

En Sovet-Unio estis same akceptita la principa diferencigo de ideoj pri “lingvo devena (gepatra)” kaj “lingvo persona (de ĉiutaga uzo)”.

Naciismo kaj ŝovinismo

ĉe Zamenhof (Zionismo) Fakte la penso pri propra popolo kaj ĝiaj malfeliĉoj estis kaŭzo, kiu inspiris Zamenhofon mem por la ideo internacilingva kaj por la “interna ideo de esperantismo”.

Ni trovas atestojn, ke eĉ la lingvon internacian li komence volis krei “unue kaj ĉefe por sia malfeliĉa popolo, dividita inter multaj landoj kaj lingvoj, popolo kiu ree povos esti unuigita dank’ al la lingvo” * .

*  vidu O. D. Ribaulb  “Rememoraĵoj pri la unua tempo de Esperanto” en la “Progreso”, Praha , 1927 j. N 3., p 18.

Certan tempon dum siaj studentaj jaroj “li multe studis kaj okupiĝis pri la kolonizo de tero en Ukrajnujo per hebreoj...” Li revis pri Palestino. Multajn poeziojn kaj propagand-artikolojn li skribadis tiutemajn.

“Dum la unua sionista kongreso en Varsovio li havis brilan paroladon, kiu famigis lin en la koncernaj sferoj” * . Pri la samo rakontas ankaŭ E. Privat .

*   E. Wilsenfeld . “Galerio de Zamenhofoj”, Horrem bei Köln , 1924 j. p. 13.

Tamen kun paso de la tempo Zamenhof komprenis, ke zionismo estas nur alia formo de la sama nacia ŝovinismo, kiun li lernis per tuta forto de sia menso malami de sia junaĝo mem.

Lasinte ideon de zionismo, Zamenhof ne povis akcepti ankaŭ la ideojn de konsekvencaj asimilistoj, kiuj, prezentante ideologion de certa parto de bonstata hebrea burĝaro, volis vidi solvon por la hebrea problemo en plena dissolvado de la nacio hebrea inter nacioj ĝin ĉirkaŭantaj.

Li volis konservi pura kaj senmakula sian “neŭtralan supernacian homaranismon”.

Ĉe Zamenhof forestis paroloj pri aktiva batalo kontraŭ la kaŭzoj de nacia subpremiteco. Restis nur vortoj konsolaj en la punkto VIII de la Deklaracio pri Homaranismo:

“Se en mia hejma lando ĉiuj laboroj estas ekspluatataj laŭ la oportuneco aŭ gloro de unu speciala gento kaj tio paralizas mian entuziasmon por socia laborado, aŭ eĉ devigas min revi pri alia hejmolando, mi ne devas malesperi, sed mi devas min konsoli per la kredo , ke la nenormala stato en mia hejma lando pli aŭ malpli frue pasos”.

Tiu mola pasiva esperado estis ne sufiĉe konkreta por asimilistoj, kaj ĝi same ne estis akceptebla por la aktivaj zionistoj, kiuj volis organizi nacie kaj ŝtate la premitan popolon. La ideoj per kiuj Zamenhof volis servi al sia popolo restis ne akceptitaj de tiu popolo.

La 30 VI 14 Zamenhof rifuzis partopreni fondon de Hebrea ligo, al kies iniciatintoj li skribis jenon:

“Laŭ miaj konvinkoj mi ne povas ligi min kun la celado kaj idealoj de speciala gento aŭ religio.”

“Mi estas profunde konvinkita, ke ĉiu nacionalismo prezentas por la homaro nur plej grandan malfeliĉon, kaj ke la celado de ĉiuj homoj devus esti krei harmonian homaron. Estas vero, ke la nacionalismo de gentoj premataj — kiel nature sindefenda reago — estas multe pli pardoninda ol la nacionalismo de gentoj premantaj, sed se la nacionalismo de fortuloj estas nenobla, la nacionalismo de malfortuloj estas ne prudenta... mi volas labori nur por interhoma justeco absoluta”. *

*   E. Privat , “Vivo de Zamenhof”, London , 1920, pp. 185-186.

Li volis kredi ke “per tio mi alportos al mia malfeliĉa gento multe pli da bono, ol per celado nacionalisma”.

Religiaj konceptoj de Zamenhof

La neeviteblaj kontraŭdiroj inter la vivo reala, kiun li observis, kaj la idealiste konstruita teorio homaranisma kaŭzis, ke Zamenhof, konsciante sian malfortecon, venis al akcepto de certa kredo religia aŭ kvazaŭ-religia.

En la “Preĝo sub verda standardo”, deklamita de Zamenhof dum la 1-a Kongreso, li parolis pri dio, kiel nekonata fortego, forto mistera la mondon reganta.

Same en la deka punkto de la “Deklaracio pri Homaranismo” li parolas pri dio, kiel “la plej alta, por mi nekomprenebla

--">