Ernest Drezen - Zamenhof

kiuj devis esti bazo por la reformoj eventualaj:

“...Nia lingvo devas antaŭ ĉio esti plej facila por ĉiuj nacioj kaj kiom ĝi nur estas ebla, enhavi en si nenion, kio estas kontraŭ la kutimo de la nacioj kaj prezentus al ili fremdaĵon ... ... en nia pure praktika afero la neoportuna teoria logiko devas cedi al la pli oportuna praktika kutimo de la popoloj ... ... ni devas eviti ĉian superfluan bataladon kontraŭ la kutimoj de la popoloj, por ne malfaciligi senbezone la bataladon por nia lingvo”.

La reformoj proponitaj ne trovis aprobon ĉe la plej multo de la aktive voĉdonantaj pri tiu afero esperantistoj. En No 11 de “Esperantisto”, 1894 j. estis presita: “Fina rezultato de la voĉdonado”: — 157 — kontraŭ reformoj, kaj 107 por reformoj. Do la lingvo restis neŝanĝita.

Tamen ankaŭ post tiu voĉdonado Zamenhof prave konjektis, ke 264 esperantistoj ne povas antaŭdecidi pluan sorton de la helpa universala lingvo.

Tuj post publikigo de la rezultoj de voĉdonado li skribis:

“Kelkaj pensas, ke la farita decido malpermesas por ĉiam iun ŝanĝon en nia lingvo kaj faras ĝin por ĉiam tute rigida. Tio estas eraro, ĉar ĉiu ja devas bone kompreni, ke ni malgranda kolekto da homoj ne povas fari ian decidon por ĉiam en afero, en kiu laŭ nia espero poste partoprenos grandaj multegoj da aliaj homoj. La plimulto trovis ke pro diversaj kaŭzoj en nuna tempo nenio en la lingvo devas esti ŝanĝita; ĉu iam poste oni faros iajn ŝanĝojn aŭ ne — pri tio neniu decidis, nek povas decidi.”

Zamenhof stilisto kaj kreinto de lingvoformoj

Tiuj rezervoj al la neantaŭvideblaj korektoj de la lingvo — estis farataj de Zamenhof tute prave.

La persona sperto de Zamenhof en lingvopraktikado montris, ke, malgraŭ la profund-pensa kreo de la lingva fundamento, li same kiel aliaj esperantistoj ne ĉiam sukcesis tuj trovi kaj ekuzi lingvajn formojn plej oportunajn.

Li eraris akceptinte formojn tian, kian... anstataŭ la nuntempaj tiam, kiam... En “Unua lernolibro” ni trovas formon “dek milionoj homoj” (anstataŭ da homoj).

Ankaŭ en la “Dua libro de l’ Lingvo Internacia” kaj en “Aldono al la Dua libro,” ni trovas pluajn esprimojn, kiuj nun kaŭzus malsukceson de la abituriento ĉe la instruistaj kursoj esperantaj:

“mian laboron mi prezentas je l’ tempo de unu jaro ...” (anstataŭ je l’ daŭro ... aŭ “dum unu jaro” ... , aŭ “por jaro” ... *

*  Notu bone, ke la vortoj “daŭro” kaj “dum” jam estis akceptitaj en la “Unua lernolibro”.

“la publiko povu koniĝi tiun ĉi lingvon ĉiuflanke”.

“...kio li parolas pri aferoj tute sensignifaj.... kaj pri l’ aferoj efektive gravaj li ne parolas eĉ unu vorton”... (anstataŭ “kial li”).

“...artikuloj ...”

“...Mi subskribita ...” (anstataŭ “mi subskribinta”).

“...aldonita ...” (anstataŭ “sindona”).

“...fonda provado...” (anstataŭ “fundamenta, detala esploro”).

“...havos tian signifon, kiun havis...”

“...estus dezirata...” (anstataŭ “estus dezirinda”).

“Danke la unu gramatikon”. Similaj formoj kaj frazkonstruoj troviĝas en ĉiuj verkoj kaj skribaĵoj Zamenhofaj de la unua periodo esperanta. Ili estas troveblaj ankaŭ en la “Fundamenta krestomatio”.

Uzo de plej multo el tiuj formoj estas klarigebla per senkonscia traduko esperanten de formoj kaj parolturnoj nacilingvaj (ĉefe rusaj kaj polaj).

Zamenhof prave konsilis: “Naciajn idiotismojn ni devas eviti kaj ni devas peni traduki ilian sencon en maniero plej logika kaj internacia” * .

*  “La Revuo”, Paris , 1907, Oktobro.

Sed tiu internacia maniero povis aperi nur kiel rezulto de kolektiva uzado kaj reciproka interŝanĝado de la lingvo-sperto. Zamenhof estis eĉ devigita sin pravigi:

“Kelkaj esperantistoj pensas ke mi uzas en miaj verkoj stilon slavan. Tia opinio estas tute erara” * .

*  “La Revuo”, Paris , 1906, Decembro.

Li estis ne prava, almenaŭ se temis pri liaj artikoloj kaj verkoj unuaj.

Rimarkeble boniĝis la stilo de Zamenhof jam post 2-3 jaroj de praktika esperanto-apliko.

La stilo kaj la vorto-formoj esperantaj multe pli progresis dum la j. 1888-1890 ol dum la jaroj 1881-87 ĉar serĉadon kaj akcepton de tiuj aŭ aliaj lingvo-formoj partoprenis jam ne unu persono, sed multaj diverslandaj adeptoj de la sama lingvo.

Eventuala rolo de sciencaj kaj ŝtataj aŭtoritatoj en akcepto de Lingvo Internacia

Zamenhof sciis, ke lia persona aŭtoritato de okulisto neniel povis imponi la mondon sciencan kaj oficialan.

Do ankaŭ pro konsideroj pure taktikaj li agis saĝe, deklarante, ke li opinias sin nur iniciatinto de la lingvo, kaj tute ne ĝia tutsola kreanto.

Plurfoje defendante sian ideon kaj sian lingvo-sistemon antaŭ rondoj sciencaj li faris samtempe certajn riverencojn antaŭ ili.

En sia kongresparolado dum la IV Universala Kongreso en Dresden  (1908) Zamenhof diris:

“Kiam antaŭ 20 jaroj la Amerika Filozofia Societo volis preni la aferon de Lingvo Internacia en siajn manojn, tio estis por la aŭtoro de esperanto tiel altega kaj neatingebla aŭtoritato, ke li tuj decidis fordoni ĉion al la manoj de societo ...” En sia raporto, prezentita dum la j. 1900 al la kongreso de Franca Societo por progresigo de Sciencoj Zamenhof analizis detale la demandojn: 1) ĉu la Lingvo Internacia estas bezona, 2) ĉu ĝi estas ebla kaj 3) ĉu oni povas ĝin praktike enkonduki. Al ĉiuj-ĉi demandoj li donis klarajn kaj ĝustajn respondojn.

Sed al la kvara demando — kiam kaj kiamaniere okazos tiu enkonduko de la lingvo — Zamenhof respondis hezite, supozante, ke finfine por solvi tiun demandon (se ĝi ne estos solvita per societo mem) intervenos la registaroj * .

*  “Fundamenta Krestomatio”, p. 247.

Li asertis: “Apartaj personoj kaj societoj tie-ĉi nenion povos fari, ili povus nur konstante instigadi la registarojn, sed mem solvi la demandon sen enmiksiĝo de la registaroj ili ne povus”. *

*  “Fundamenta Krestomatio”, p. 284.

Insistante pri sia teorio, ke Lingvo Internacia evoluas same kiel naciaj lingvoj, li tamen rezervis al la registara interkonsento povon enkonduki en tiun lingvon ĉiujn necesajn reformojn kaj ŝanĝojn * .

*  “Fundamenta Krestomatio”, pp. 313-314.

Zamenhof sentis sin kvazaŭ ĝenata kaj kvazaŭ volis antaŭ certaj rondoj pravigi sian kuraĝon esti kreinto de artefarita lingvoprojekto. Li certigis, ke li tion faris nur “ĉar ĉia batalado abstrakta kaj teoria ordinare al nenio kondukas”. *

*  “Fundamenta Krestomatio”, p. 284.

Jam pli malfrue, kiam la mondo esperanta fariĝas pli ampleksa kaj impona kaj kiam ĝi jam certagrade

--">